Sudan’da yaşanan gelişmeler, geçtiğimiz hafta Arap Dünyası’nın gündemine bomba üzere düştü. Devletin ordusu ile eski rejimin daha evvel Darfur’da kullandığı paramiliter güçlerin devamı niteliğindeki Süratli Takviye Kuvvetleri isimli milis güçleri ortasındaki çatışmalar ülkeyi bir iç savaşın eşiğine getirdi.
Ülkedeki gelişmelere dair Arap medyasındaki yorumlara bakıldığında, bu çatışmalar kolay bir iktidar çabası ve askeri darbe teşebbüsünden ibaret değil. Kimi taraflara nazaran, Birleşik Arap Emirlikleri tarafından desteklenen Süratli Dayanak Kuvvetleri, ülke idaresini ele geçirmek için orduya karşı bir darbe teşebbüsünde bulundu. Kimi yorumlara nazaran ise, Sudan’ın devrik Ömer El Beşir rejiminde faal olan İslamcı hareketler, ülkede gelecek devirde kurulacak dengelerde yer alabilmek için en büyük tehdit olarak gördükleri Süratli Takviye Kuvvetleri’ni ordu aracılığıyla diskalifiye etmeye çalışıyor ve bu yaşananlar bu planın bir kesimi.
Şüphesiz, bir yandan ordu, başka yandan paramiliter güçlerle temsil edilen çekişmenin ardında farklı dinamikler, dış etkenler ve istikrarlar mevcut. Arap gazetelerindeki birtakım yorumlara nazaran, bu istikrarlar ne olursa olsun, bu yaşananların ardında kim yer alırsa alsın kesin olan tek şey, ülke yönetiminin sivillere devredilmesi tekrar sekteye uğradı ve sivil bir idare kurulmasına dair beklentiler tekrar farklı çekişilmelere kurban edilecek.
‘SON YAŞANANLAR ÇOK ÖNCESİNDEN BEKLENİYORDU’
Bütün dünya cumartesi sabahı, Sudan’ın başşehri Hartum’da ordu ile Süratli Dayanak Kuvvetleri ortasında karşılıklı ateş açma, stratejik noktaların ele geçirilmesi, tehlikeli askeri çatışma haberleriyle uyandı.
Bu dehşet verici gelişmeler birçok kişiyi şoke ederken, kimi bölümler tarafından hiç beklenmiyordu. Her ne kadar daha evvel buna benzeri tehlikeli olaylar yaşanmasa da, bu gerginliğin öncesi vardı ve son gelişmelerin yaşanacağına dair işaretler veriyordu. Yalnızca ne vakit yaşanacağı kestirim edilmiyordu.
Sudan’da yaşananları anlamak için öncelikle tarafları tanımak lazım. Bu tarafların biri Sudan’ın resmi ordusu. Vazifesi de ülkeyi ve toprak bütünlüğünü her türlü dış tehditlere karşı korumak ve güvenliğini sağlamaktır.
Hızlı Takviye Kuvvetleri’nin kökeni, 2013 yılında resmi olarak kuruluşu ilan edilene kadar, 2003 yılında Darfur’da Sudan hükümeti ismine savaşan Cencavid kuvvetlerine kadar dayanmakta. Yapısal olarak 2013’te tekrar düzenlendi ve Ulusal İstihbarat ve Güvenlik Komutanlığı’na bağlandı.
Mevcut durumda Sudan’da yaşanan tansiyonun su yüzüne çıkması Muhammed Daglo Hamidati’nin bir açıklamasıyla oldu. Bu açıklamada Hamidati, El Burhan’ın 2021 yılında almış olduğu kararların birçoklarının sivil hükümeti iktidardan uzaklaştırdığını ve burada Ömer El Beşir liderliğindeki eski rejimin tekrar idareye gelmesi için bir çıkış amaçlandığını belirtmişti. (Yaser Necdi / Suudi El Sabaq Gazetesi)
Sudan’da askerin çekişmesi, İmad Haccac / El Arabi El Cedid Gazetesi ‘SUDAN’A HALK İHTİLALİ GEREK’
Sudan’da, ordu birlikleri ile General Muhammed Daglo (Hamidati) Süratli Takviye Kuvvetleri isimli milis kuvvetler ortasında Sudan’ın başşehri Hartum ve başka birçok bölgede çıkan çatışmalara dair farklı haberler çıkmaktadır. Her iki taraf da, birtakım havaalanları, TV binaları üzere stratejik noktaları denetimi altına aldığına dair açıklamalar yapıyor.
Ekonomik çöküntünün yaşandığı, ordu ve siviller ortasında iktidar savaşlarının yaşandığı, ordu içinde bölünmelerin arttığı ve devlete olan inancın kalmadığı Sudan üzere bir ülkede yaşanan bu son gelişmeler beklenen gelişmelerdi. Bilhassa de iktidarı gasp eden askeri yapıda çift başlılığın olduğu ve bu tarafları destekleyen ABD, İsrail ve öteki dış müdahalelerin olduğu şartlarda.
Çok açıktır ki, General Daglo (Hamidati), 2019 yılında Ömer El Beşir rejimini devirmek için işbirliği yaptığı Abdulfettah El Burhan’ı devirmek için uzun müddettir planlar yapmaktaydı. Çünkü sayıları 100 bini bulan kuvvetlerinin pozisyonunu güçlendirmiş ve yıllık geliri 10 milyar doları bulan altın üretimi ve ticaretini ailesiyle bir arada denetim etmekteydi.
Her iki general de (El Burhan ve Hamidati), 2021’de idarenin sivillere devredilmesini engellemek için komploların içinde birlikte yer aldı ve verilen vaatlere sadık kalmak yerine ihanet ettiler. Bunu da başta Amerika Birleşik Devletleri ve İsrail’in takviyesiyle yaptılar.
Sudan’daki askeriye kurumu, dünyanın en fazla yolsuzluk dönen kurumları ortasında yer almaktadır. Ordunun komuta kademesi ABD’nin daha evvelki vaatlerine aldanarak Sudan topraklarının büyük bir kısmının kaybedilmesine neden oldular. Ülkenin bölünmesine razı oldular ve petrol zengini olan Güney Sudan ülkeden koptu. Fakat askeriyenin başındakiler daha evvel yaptıkları yanılgılardan ders çıkarmayarak, ABD’nin Sudan’ın terörü destekleyen ülkeler listesinden çıkarılmasına yönelik vaatleri karşısında İsrail ile bağlantıların normalleştirilmesini kabul ettiler.
Askeri darbeler ve generallerinin iktidar gayretleri sonucu ülkeyi bugünkü çöküş ve parçalanma durumuna getiren Sudan ordusu, tüm bu felaketlerin en büyük sorumluluğunu taşımaktadır. Bu yüzden bu askeriye kurumunu devirmek için bir halk ihtilali gereklidir ve bütün generaller vatana ihanetten yargı önüne çıkarılmalıdır. (Rai Al Youm Gazetesi / Başyazı)
‘SÜRECİN GERİSİNDE İHVAN’MI VAR?’
Aynen beklendiği üzere oldu, Sudan ordusu ve Süratli Takviye Kuvvetleri ortasında çatışma çıktı. Burada en kıymetli soru ise, bu kanlı gelişmelerin ardındaki asıl gücün kim olduğudur. Süratli Takviye Kuvvetleri tarafından yapılan açıklamalarda, ordunun bilhassa de başşehir Hartum ve etrafında kendilerine ilişkin birlik merkezlerini kuşattığı ve ona yönelik hücumların olduğu belirtildi. Yaşanan olaylar ve çatışmaların gösterdiği şey birinci amacın, bir anda ordunun ezeli rakibi haline gelen Süratli Takviye Kuvvetleri olduğudur. Ordunun beyanlarına bakıldığında ise, kelam konusu birliklerin orduya karşı isyancı bir yapıya dönüştüğü tabir edildi. Fakat çatışmada üçüncü bir taraf da belirdi. Bu da, son halk ayaklanmasında devrilene kadar ülkeyi 30 sene boyunca yöneten Ulusal Kongre Partisi’nin (Müslüman Kardeşler) internet kaynaklarından da anlaşılmaktadır. Bu mecralarda açıkça ne olacağına dair çıkarımlarda bulunuluyor ve idareye tekrar talip olunduğuna dair niyetler açıklanıyor. İslamcı çevrelerdeki aktivistlerin yazdığı birtakım mecralarda ise Egemenlik Kurulu Lideri Abdulfettah El Burhan’ın tutuklanabileceği ve yerine diğer bir askeri komuta grubunun atanacağının işaretleri veriliyor.
Bütün bunlardan çıkardığımız sonuç, bugün Sudan’da olan; Müslüman Kardeşler’in takviyesiyle en büyük tehdit olarak görülen Muhammed Hamidati (Hızlı Takviye Kuvvetleri komutanı)’yi ortadan kaldırmak için bir askeri darbe teşebbüsüdür.
Şu mutlaktır ki, şu an olan bitenin ardında İslami Hareket vardır ve buradaki hedefi, Abdülfettah El Burhan’ın yeni periyotta oluşturmaya çalıştığı dengelerde yerini alma gayretidir. Bunun da en değerli delili, Süratli Dayanak Kuvvetleri’nin bütün adımlarının şu ana kadar bilinen ordu düzeneği içinde ve resmi buyruklarla gerçekleşmesidir. Bu da Süratli Dayanak Kuvvetleri tarafından bir isyanın olmadığını göstermektedir.
Gelinen noktada başta başşehir Hartum’da ve Süratli Takviye Birlikleri’nin konuşlandığı her kentte çatışmalar yaşanmakta ve bu da şu soruyu akıllara getirmektedir: Artık ne olacak? Tıpkı Hamidati’nin dediği üzere, -ki o ne derse desin, Sudanlılar’ın birden fazla birebir şeyi düşünüyor- kesin olan şey, El Burhan’ın süreci Müslüman Kardeşler’in istediği biçimde yönettiğidir. (Tarık El Pir / El Arabi El Cedid Gazetesi)