Edirne F Tipi Cezaevi’nde tutuklu bulunan eski HDP Eş Genel Lideri Selahattin Demirtaş’ın basın danışmanı Zınar Karavil’in kaleme aldığı “Demirtaş’ın Beyaz Sandalyesi” Mayıs ayında Dipnot Yayınları tarafından yayımlandı. Kitap Edirne Cezaevi’nde altıncı yılını dolduran Demirtaş’ın cezaevinde olduğu müddet boyunca yaşadıklarını ve siyasi, toplumsal gelişmeleri anlatıyor. Cezaevine giden süreçte yaşananlar, içeride günlerinin nasıl geçtiği ve neler hissettiği, ailesi ve arkadaşlarının ona dair kanıları üzere birçok başlık metinde kendine yer buluyor. Demirtaş, kitapla ilgili “Henüz tamamlanmamış bir romandır bu kitap. Halkımızın özgürlüğü tam olarak sağlanmadan da tamamlanmış saymayacağız. Bir gün daima birlikte tamamlayacağız bu kitabı.” yorumunda bulundu.
kovarodilop.net’ten Kübra Yeter’in Zınar Karavil’le söyleşisi şöyle:
Böyle bir kitap yayımlanmasına dair geç mi oldu erken mi oldu tartışmaları yapıldı. Bu tartışmalar bir yana, beklemenizdeki ana neden neydi, yayımlanma tarihinin değerini öğrenmek isterim…
Yazmak için bilhassa beklemedim açıkçası. Yıllar evvel çok bedelli bir arkadaşımın teklifiyle, bir kitap yazma fikri başımda yer etmişti. Demirtaş’ın cezaevinde de olsa siyasette son derece faal olması ve Demirtaş ekseninde yaşanan pek çok şey olması nedeniyle onunla ilgili çok şey birikmişti. Yaşanan ve basına yansımayan da pek çok şey vardı. Bunları bir albümde, bir kitapta toplamak gerekiyordu.
Kitap, bittikten yaklaşık 10 ay kadar sonra yayımlandı. Yayınevinin birtakım planlamaları vardı. Geç mi erken mi bilemiyorum açıkçası. Bence tam vaktinde. Sanırım okurlar da birebir görüşte olacaklar ki kitaba büyük ilgi gösteriyorlar, sağ olsunlar.
Kitap hukuksal süreçleri ayrıntılıca anlatıyor lakin bunu yaparken de hukuk lisanının tersine sadeliğini koruyor. Bi’ nevi roman üslubu da kurulmak istenmiş. Sizi bu tercihe iten sebepler neydi?
Demirtaş bir roman kahramanı üzere, macerası da bir roman üzere. Hasebiyle o halde yazmak gerekiyordu. Kitap için bir Demirtaş romanı diyebiliriz tahminen de. Bu kere kendisi yazmıyor, başrolünde yer alıyor.
Onun cezaevinde neler yaptığı, günlerinin nasıl geçtiği, neler yaşadığı, nasıl hissettiği, mahkemelerde neler olup bittiği ve gibisi pek çok şey, çok merak ediliyor. Münasebetiyle bu romanda anlatılacak çok şey var. Bunları aktarabilmek için sade bir lisan kullanmak gerekiyordu.
Bir de Demirtaş’ın çabası ve halkın ona takviyesi de çok sade ve net esasen. Demirtaş “Siyasi rehineyim” diyor, “Tahliyemi talep etmiyorum” diyor. Çok sade. Halka da ona sahip çıkıyor. Mahkeme salonunun dışında “Selo Başkan’a özgürlük” diyor, cezaevi inşaatında ona sesleniyor, çocuklarının ismini Selahattin koyuyor. Çok sade. Hasebiyle bu çabayı ağdalı, grift, uzun cümlelerle güçlendirmek üzere bir uğraşa hiç gerek yoktu. Çabanın kendisini sade bir halde anlatmak kafiydi, ben de o denli yapmaya çalıştım.
Kübra Hanım, bir de bizde “basit” sözü biraz prestijsiz bir sözdür. Negatif bir hava verir. Halbuki örneğin İngilizcedeki “simple” sözünde birebir durum yoktur. Kolaylık güzeldir.
Bir tek kitabın ismi biraz uzun, onu kısaltamadım. (Gülüyor) Neyse ki okurlar kitabı çok sevmiş olmalılar ki kitaptan “Beyaz Sandalye” diye kelam ediyorlar. Tanıdık birinden kelam eder üzere. “Selo” ya da yalnızca “Demirtaş” der üzere.
Demirtaş ve uğraş arkadaşlarının yaşadıklarını sizin de belirttiğiniz üzere yakından bir tanıklıkla öğreniyoruz. Bir okur olarak öfkelendiğim, vakit zaman duygulandığım keskin geçişler oldu. Siz yazarken bu his denetimini nasıl dengelediniz?
Çok sıkıntı oldu açıkçası. Ben de bir özne olduğum için, Demirtaş’ı yakından tanıdığım ve pek çok kişi üzere onu sevdiğim için çok güç oldu sahiden de.
Üstelik kitap geniş bir vakit dilimini ele aldığından, kelamını ettiğiniz tipten çok geçiş var. Tıpkı hayatta olduğu üzere. Haksızlığı, adaletsizliği kitapta bir sefer daha görüp öfkelendiğini, isyan ettiğini söyleyen çok kişi oldu açıkçası. Bir sayfada gülümseyip kahkaha atarken birkaç sayfa sonra ağladığını hem de hüngür hüngür ağladığını söyleyen de çok kişi oldu. Hayat da o denli değil mi aslında? Bir gün gülüyoruz, bir öbür gün ağlıyoruz. Öfkeleniyoruz, sakinleşiyoruz.
Bununla birlikte, benim muharrir olarak kendimi kitaptaki hislerden uzak tutmam gerekiyordu. Bunu da metodolojiyle sağladım. Kitabı yazmaya girişmeden evvel neyi nasıl yapacağımı belirledim, bunu bir yönerge olarak yazdım ve kitap yazma yolunda ilerlerken o yönergeyi kullandım. Yönergemin en temel noktalarından biri, kendimi dışarıda tutmaktı. Bu da olaylara çok daha objektif bakmamı ve o denli yazmamı sağladı.
Ama beşerim. Etten, kemiktenim. Metodoloji, yönerge, sistem bir yere kadar korudu beni. Yazarken çok zorlandığım kısımlar oldu. Yazarken ve çok enteresandır, tekrar okurken de ağladığım iki yer oldu. Biri, kitabın en sonunda “Demirtaşların yolculuğu” başlıklı kısmın sonundaki pasaj. Başkası ise teşekkür kısmının en sonunda, Demirtaş’a ve halka teşekkür edemediğim kısım.
Halkımızın dayanağı olmasaydı bu kitap olmazdı. Kitabın yazılmasını sağlayan şey yalnızca HDP’lilerin cezaevlerindeki, mahkemelerdeki dik duruşu, kararlılığı ve Demirtaş’ın tavrı değil, halkımızın onları, Demirtaş’ı sahiplenmesidir.
Halk Demirtaş’a sahip çıkmasaydı Demirtaş günümüzdeki tesirinde olabilir miydi, HDP parti kültüründen edindiği birikime, özel yeteneklerine ve çalışkanlığına karşın? Münasebetiyle halkın sahiplenişi beni daima çok duygulandırdı. Bu his hali, kelamını ettiğim kısımları yazarken doruğa çıktı bende. Esasen duygusal biriyim. (Gülüyor)
Demirtaş’ın Beyaz Sandalyesi, içeriğinden anladığımız kadarıyla birebir vakitte kolektif bir çalışmanın sonucu. Hazırlık kademesinde kimlerin katkıları oldu?
Kitabın kolektif bir çalışma olduğu çok yanlışsız. Bu kolektif çalışmanın yapıtaşı halktır, çabadır. Kitabı mitinglerde, yürüyüşlerde, Meclis’te, mahkeme salonlarında, cezaevlerinde daima birlikte yazdık. Muharrir olarak birinin isminin yazılması gerekiyordu, bizler ismine benim adım yazıldı. Ben klavye ettiğim için olabilir. (Gülüyor)
Yine de tek tek saymam gerekirse her etabında çok kişinin katkısı oldu. Başta Demirtaş’ın natürel. Şöyle anlatayım, kitabı yazmaya karar verdikten sonra giriş kısmını yazıp kendisine gönderdim. Mükemmel bir karşılık verdi bana, sağ olsun. Hatırladıkça seviniyorum hala. Girişi çok beğendiğini, çok akıcı bulduğunu ve kitabı tamamlamam gerektiğini belitti. Bunları söyleyen kişiyi, yalnızca siyasi figür Demirtaş olarak düşünmeyin lütfen, birkaç bin kitap okumuş biri söylüyor bunu. Bu tarafıyla de çok kıymetli. Kendisine soracaklarım olursa yanıtlayacağını da belirtmişti sağ olsun. Bunun üzerine yazmaya koyuldum heyecanla.
|
Demirtaş: Kitap “ben”i değil “biz”i anlatıyor Kübra Yeter’in yönelttiği yazılış sürecine dair görüşlerini, kitabın kendisinde nasıl bir karşılığı olduğuna dair sorularına Demirtaş’ın karşılığı şöyle: “Hakkımda bir kitap yazılması fikri bana pek sıcak gelmiyor. İlkesel olarak bu türlü düşünüyorum en azından. Hayat öykümü kitaplaştırmak isteyenler de oldu fakat kabul etmedim. Zınar’ın da kitap fikrini duyduğumda onu kırmak, incitmek istemedim. Evvel projeyi göreyim diye düşündüm. Nihayetinde Zınar en güvendiğim; aklına, emeğine en çok sığındığım değerli yol arkadaşlarımdan biri. Vardır bir bildiği diye düşündüm. Giriş taslağı ile projenin teması bana ulaştığında Zınar’ın beni bir defa daha yanıltmadığını memnunlukla anladım. Zınar “ben”i değil “biz”i yazmak istiyordu. Anlatım biçimi ve hususları ele alış stili daha birinci anda sardı beni. Kaleminin güçlü olduğunu zati biliyordum ancak tekrar de bu kadarını beklemiyordum doğrusu. Beklemiyor olmama da üzüldüm, hayıflandım açıkçası. Daha giriş kısmında, güzel bir metnin kokusunu almıştım. Kitap ham haliyle elime geçtiğindeyse yanıldığımı anladım. Açıkça söylemem gerekirse bu uygun değil, çok düzgün bir metindi. Zınar’ın çalışmayı nasıl yürüttüğünden ana sınırlarıyla haberdardım lakin son halini ben de birinci kere kitaptan okudum. Hücre arkadaşım Abdullah Zeydan’ın neler ilettiğini birinci olarak kitapta okudum mesela. Eşimin, kardeşlerimin, avukatlarımın ve grubumuzun öteki kıymetlilerinin neler söylediklerini hatta kimilerinin kitaba katkıda bulunduğunu bile okurken öğrendim. Yaşananlar, yazılan yahut yazılmayan, benim bile unuttuğum pek çok şey bu formda kitaba yansımış oldu. Aslında, bir halkın en sıkıntı şartlarda bile iğneyle kuyu kazar üzere nasıl fedakarca uğraş ettiğinin, halkın kendi evlatlarına nasıl sahip çıktığının çok açık ve etkileyici bir fotoğrafı çekilmiş oldu. O nedenle, kitap “ben”i değil “biz”i anlatıyor derken bir gerçeğin altını çiziyorum yani. Tabii ki bu kitap kolektif bir emeğin eseri ancak ortamızdan hiç kimse de Zınar kadar ustalıkla ve muvaffakiyetle yapamazdı bu işi. Uğraşa dair tarihî bir devri, silinmez bir halde kayda geçirerek tarihe not düşmüş oldu. Kitap gelince baştan sona tek seferde ve neredeyse soluksuz formda okudum. Eminim, okuyan herkes de çok beğenmiş, çok etkilenmiştir. Ki duyduğum kadarıyla da o denli. Yine de hiç kimse, bu kitabı benim üzere okuma talihine erişemez. Zira ben kitabı, hücredeki beyaz sandalyemde okudum. Okurken hissettiklerimi, yaşadıklarımı uzun uzun anlatmamayı tercih ediyorum, müsaadenizle. Kestirim edilenin tersine çok duygusal biriyimdir. Okurken çok yerde ağladığımı bilin, kâfi. Dayanışmanın, yoldaşlığın, kardeşliğin mükemmel haliydi beni etkileyen. Ve şimdi tamamlanmamış bir romandır bu kitap. Halkımızın özgürlüğü tam olarak sağlanmadan da tamamlanmış saymayacağız. Ben hala beyaz sandalyemdeyim. Yoldaşlarım, avukatlarım, kardeşlerim ve eşim halkla birlikte çabaya devam ediyor, Zınar da notlarını tutuyor bir yandan. Bir gün daima birlikte tamamlayacağız bu kitabı.” |
Röportajın tamamı için